Yangi uy xarid qilish: shartnoma qanday tuzish kerak?

(Yuridik maslahat)

 

So‘nggi yillarda butun mamlakatimiz boʻylab yangi ko‘p qavatli uylar qurilishi ko‘paygan. Ularning koʻpchiligi aholining turar joyga bo‘lgan ehtiyojini qondirishga xizmat qilayotgan bo‘lsa, afsuski, fuqarolar ishonchiga kirib, aldov yo‘li bilan ularning pulini olishni maqsad qilganlar ham yo‘q emas.

Yangi uy sotib olishda shartnoma tuzish nafaqat mulkni qonuniy tasdiqlash, balki turli firibgarlik holatlaridan himoyalanish uchun ham ahamiyatlidir. Xoʻsh, yangi uy sotib olishda qanday jihatlarga eʼtibor qaratish kerak?

Quyida uy xarid qilishda tuziladigan shartnoma bilan bog‘liq barcha muhim jihatlarni bayon etamiz.

1. Sotuvchining qonuniy maqomini tekshirish.

O‘zingizga yoqqan uyni tanlaganingizdan keyingi birinchi qadam – bu sotuvchining qonuniy maqomini aniqlashdir. Ayniqsa, yangi qurilayotgan uylarda bu masalaga alohida e’tibor qaratish kerak. Sotuvchi shaxs yoki quruvchi tashkilot haqida quyidagilarni tekshiring:

Ro‘yxatdan o‘tish holati:

Yangi qurilayotgan ko‘p qavatli uylarning sotuvchisi xo‘jalik yurituvchi subyekt sifatida davlat ro‘yxatidan o‘tganmi? Agar u quruvchi bo‘lsa, uning litsenziyasi bor-yo‘qligini va faoliyati qonuniy ekanligini tekshiring. Bu ma’lumotni davlat organlari rasmiy veb-saytlari orqali bilib olish mumkin.

Huquqiy holati:

Quruvchi tashkilot faoliyati tugatilmagan, bankrot emasligiga ishonch hosil qiling. Ba’zida noqulay vaziyatlarda qurilish tashkilotlari moliyaviy qiyinchiliklarga tushib, ishni to‘xtatishi mumkin.

Ishonchli obro‘:

Quruvchining bozordagi tajribasi va mijozlar o‘rtasidagi obro‘si haqida ma’lumot oling. Oldingi qurilgan loyihalarini ko‘rib chiqing, ularning qay darajada muvaffaqiyatli bo‘lganini tahlil qiling.

Qonuniy ruxsatnomalar:

- qurilish ishlari amalga oshirilayotgan yer uchastkasini ajratish to‘g‘risida tegishli hokimlikning qarori bormi?

- qurilish loyihasi Qurilish va uy-joy kommunal xoʻjaligi vazirligi huzuridagi “Shaharsozlik hujjatlari ekspertizasi” DUK tomonidan ekspertizadan o‘tkazilganmi? Qurilish ishlari mazkur loyiha va ekspertiza xulosasi asosida amalga oshirilmoqdami?

2. Shartnoma turini aniqlash.

Uy sotib olish jarayonida turli xil shartnomalar tuzilishi mumkin. Quyida ularning asosiy turlarini keltiramiz:

a) Investitsiya shartnomasi.

Bu turdagi shartnoma asosan qurilish jarayoniga investitsiya kiritishuchun mo‘ljallangan. Agar qurilish tugashidan oldin pul kiritish niyatida bo‘lsangiz, ushbu shartnomani tanlashingiz mumkin. Biroq, buning uchun qurilish tashkilotining qonuniy hujjatlari va moliyaviy holati haqida chuqur ma’lumotga ega bo‘lish muhim.

b) Ulushli qurilish shartnomasi.

Ushbu shartnoma orqali xaridor qurilish tugagach, uyga egalik qiladi. Biroq bu shartnomada hujjatlar qonuniy asosda ekaniga alohida e’tibor berish lozim. Misol uchun, qurilishga ruxsatnomalar, yer maydonining qonuniy hujjatlari kabi narsalarni tekshiring.

v) Ipoteka shartnomasi.

Kredit orqali uy xarid qilish niyatida bo‘lganlar uchun ipoteka shartnomasi tanlanadi. Bu turdagi shartnomada asosiy e’tibor bank va sotuvchi o‘rtasidagi kelishuvlarga qaratilishi kerak.

g) Oldi-sotdi shartnomasi.

Agar uy allaqachon qurib bitkazilgan bo‘lsa, uni sotib olish uchun anʼanaviy oldi-sotdi shartnomasi tuziladi. Ushbu shartnoma ikki tomonning huquq va majburiyatlarini to‘liq belgilab beradi.

3. Shartnoma bandlariga e’tibor bering.

Shartnoma tuzishda har bir bandini diqqat bilan o‘qish va tushunish zarur. Bu yerda asosiy ahamiyatga ega bo‘lgan jihatlar quyida keltirilgan:

Kvartiraning aniq tavsifi:

Kvartiraning maydoni, xona tartibi va joylashuvi to‘g‘risida aniq ma’lumotlar keltirilgan bo‘lishi kerak. Har bir kvadrat metr uchun narx va umumiy qiymat shartnomada yozilishi lozim.

Qurilish muddati:

Qurilish qachon tugaydi va mulkka egalik hujjatlari qachon rasmiylashtirilishi shartnomada ko‘rsatilishi kerak.

To‘lov tartibi:

Barcha to‘lovlar faqat shartnomada ko‘rsatilgan bank hisobraqamiga o‘tkazilishi shart. Imkoni boʻlsa, naqd pul orqali hisob-kitob qilishdan tiyiling, chunki ayrim muammolarga olib kelishi mumkin.

Javobgarlik masalalari:

Tomonlar majburiyatlari va ularni buzgan holatda qanday choralar ko‘rilishi shartnomada aniq bayon qilinishi zarur.

4. Firibgarlikdan saqlanish yo‘llari.

Bugungi kunda ko‘plab firibgarlar yangi uy sotib olish jarayonida odamlarni aldashga urinadi. Bunday holatlardan himoyalanish uchun quyidagi tavsiyalarga amal qiling:

1) Xarid qilayotgan uyingizning qurilish joyi qonuniy asosda ajratilganini tekshiring.

2) Quruvchi tashkilotning oldingi loyihalarini ko‘rib chiqing va ularning qonuniy amalga oshirilganligini tekshiring.

3) Barcha hujjatlarni mustaqil yoki ishonchli yuridik maslahatchi bilan birgalikda ko‘rib chiqing.

5. Hali qurilishi tugatilmagan uylarga e’tibor.

Ko‘p hollarda, qurilishi tugatilmagan uylarni xarid qilish iqtisodiy jihatdan samarali bo‘lishi mumkin. Biroq, bu juda katta xatarlarni o‘zida qamrab oladi. Shuning uchun quyidagi savollarga javob olishni unutmang:

Qurilish uchun kerakli barcha ruxsatnomalar mavjudmi?

Qurilish jarayoni qonunchilik organlari tomonidan nazorat qilinyaptimi?

Shartnomada uyning qaysi holatda topshirilishi aniq ko‘rsatilganmi?

Shartnoma tuzishda har bir bandni diqqat bilan o‘rganing. Kerak bo‘lsa, huquqshunos yordamiga murojaat qiling. Bunday yondashuv nafaqat moliyaviy xavfsizligingizni kafolatlaydi, balki uy xarid qilish jarayonini ham osonlashtiradi. Ular orqali nafaqat mulk egasi bo‘lasiz, balki oilaviy orzularingizni ro‘yobga chiqarasiz.