Ko‘chmas mulkka investitsiya: Bugungi vaziyat va kelajak istiqbollari

 

Oxirgi4-5 yildan beri yurtimizda ko‘chmas mulk bozori ancha o‘zgarishlarni boshdan kechirmoqda. Iqtisodiy islohotlar, aholining daromadlari oshishi va urbanizatsiya, yaʼni Toshkent shahri va viloyat markazlariga aholining koʻchib kelish jarayoni oshgani uy-joy narxlarining o‘zgaruvchanligiga olib kelyapti. Bu esa ko‘chmas mulkka investitsiyani nafaqat aholi uchun turar joy sifatida, balki daromad keltiruvchi vosita sifatida ham dolzarb qildi. Ushbu maqolada ko‘chmas mulkka investitsiya qilishning bugungi vaziyati, foydalari va xavflari hamda bozorning kelajak istiqbollari haqida batafsil ma’lumot beramiz.

Bugungi bozor vaziyati va narxlar tendensiyalari

O‘zbekistonda ko‘chmas mulk bozori iqtisodiy va ijtimoiy o‘zgarishlarga bog‘liq holda rivojlanmoqda. Aholining daromadlari o‘sishi va urbanizatsiya jarayoni uy-joyga bo‘lgan talabni oshirdi. Xususan:

- Shaharlardagi mulk narxlari: Toshkent, Samarqand, va Buxoro kabi yirik shaharlarda uy-joy narxlari izchil o‘sib bormoqda. Toshkentning markaziy tumanlarida narxlar kvadrat metri uchun o‘rtacha $1,000-$1,200 atrofida bo‘lsa, chekka hududlarda bu ko‘rsatkich $400-$600 gacha kamayadi.

- Hududiy farqlar: Yirik shaharlarda uy-joy narxlari yuqori bo‘lsa-da, qishloq va viloyatlardagi mulk narxlari nisbatan barqaror.

- Talab va taklif o‘rtasidagi muvozanat: Yangi turar joy majmualarining qurilishi talabni qisman qoplayotgan bo‘lsa-da, aholining uy-joyga bo‘lgan ehtiyoji yuqoriligicha qolmoqda.

Hozirgi kunda ko‘chmas mulk narxlarining o‘sishiga ta’sir qiluvchi asosiy omillar quyidagilardan iborat:

1. Iqtisodiy o‘sish: Iqtisodiy barqarorlik va davlatning qurilish sohasidagi investitsiyalari bozorni qo‘llab-quvvatlamoqda.

2. Inflyatsiya: Milliy valyutamiz - soʻmning qadrsizlanishi ko‘chmas mulkka bo‘lgan talabni oshirdi. Mulkni barqaror aktiv sifatida ko‘rgan fuqarolar o‘z mablag‘larini uy-joy sotib olishga yo‘naltirmoqda.

3. Urbanizatsiya: Shaharlarga ko‘chib kelayotgan aholi sonining o‘sishi uy-joyga bo‘lgan talabni kuchaytirdi.

Ko‘chmas mulkka investitsiyaning foydalari

Ko‘chmas mulkka investitsiya uzoq muddatli daromad keltiruvchi eng ishonchli aktivlardan biri hisoblanadi. Quyida asosiy afzalliklarini keltirib o‘tamiz:

1. Barqarorlik

Ko‘chmas mulk bozori odatda uzoq muddatda barqaror o‘sish tendensiyasiga ega. O‘zbekiston bozoridagi yangi turar joy loyihalari, shuningdek, infratuzilma rivojlanishi mulkning qiymatini oshirish uchun qulay imkoniyatlar yaratmoqda.

2. Passiv daromad

Ijaraga berish orqali passiv daromad olish imkoniyati ko‘pchilik investorlarga ma’qul keladi. Toshkentning markaziy hududlaridagi uylarning o‘rtacha ijarasi oyiga $300-$600 atrofida bo‘lib, bu uy-joyning o‘zini bir necha yil ichida qoplash imkonini beradi.

3. Inflyatsiyaga qarshi himoya

Milliy valyutamiz - soʻmning qadrsizlanishi fonida ko‘chmas mulk investitsiyasi aktivlarni himoya qilishning samarali usuli hisoblanadi. Uy-joy narxlari inflyatsiyaga mos ravishda o‘sadi, bu esa kapitalni saqlab qolish va oshirish imkonini beradi.

4. Soliq imtiyozlari va davlat qo‘llab-quvvatlovi

Ko‘chmas mulkka investitsiya qilgan fuqarolar uchun davlat tomonidan beriladigan ba’zi imtiyozlar mavjud. Yangi qurilgan turar joylar sotib olishda beriladigan soliq imtiyozlari bunga misol bo‘la oladi.

1. Ipoteka kreditlari bo‘yicha subsidiya ajratish: Davlat tomonidan daromadi yuqori bo‘lmagan shaxslarga ipoteka kreditlari asosida uy-joy sotib olishlari uchun boshlang‘ich badal yoki kredit foiz to‘lovlarining bir qismini qoplab berish maqsadida subsidiya ajratiladi. Bu subsidiya qaytarib berilmaydigan mablag‘ bo‘lib, yangi qurilgan uy-joylarni sotib olishda qo‘llaniladi.

2. Uy-joy sotib olishda soliqdan ozod qilish: Agar fuqaro ko‘chmas mulkni uch yildan ortiq muddat davomida egalik qilsa, ushbu mulkni sotishdan olingan daromad jismoniy shaxslarning daromad solig‘idan ozod etiladi. Biroq, agar mulk uch yildan kam muddat davomida egalik qilingan bo‘lsa, sotishdan olingan daromadga soliq solinadi.

3. Yangi qurilgan uy-joylar uchun mol-mulk solig‘i bo‘yicha imtiyozlar: Belgilangan tartibda ro‘yxatga olinmagan yangi qurilgan turar joylar bo‘yicha jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliq mol-mulk ro‘yxatga olingan kundan boshlab hisoblanadi. Bu esa yangi uy-joy sotib olgan fuqarolarga soliq yukini kamaytirishga yordam beradi.

Ko‘chmas mulkka investitsiyaning xavflari

Har qanday investitsiyada bo‘lgani kabi, ko‘chmas mulkka investitsiya qilishda ham muayyan xavflar mavjud. Quyida asosiy xavflarni sanab o‘tamiz:

1. Naqd pul muammosi

Ko‘chmas mulkni tezda sotish yoki naqd pulga aylantirish boshqa aktivlarga nisbatan qiyinroq. Bu, ayniqsa, iqtisodiy krizis davrida jiddiy muammolarga olib kelishi mumkin.

2. Bozor tebranishlari

Uy-joy narxlari mintaqaviy yoki makroiqtisodiy o‘zgarishlarga bog‘liq ravishda tebranishi mumkin. Narxlarning kutilmagan pasayishi investitsiyaga zarar yetkazishi mumkin.

3. Uzoq muddatli daromad

Ko‘chmas mulk investitsiyalari daromad keltirishi uchun uzoq muddat talab qiladi. Shuning uchun, qisqa muddatda daromad olishni maqsad qilgan investorlar uchun bu aktiv mos bo‘lmasligi mumkin.

4. Uchuvchi soliq va xarajatlar

Uy-joy sotib olish yoki ijaraga berishda yuzaga keladigan soliqlar va boshqa xarajatlar (notarial to‘lovlar, mulkni ro‘yxatdan o‘tkazish xarajatlari) ham umumiy foyda miqdorini kamaytirishi mumkin.

Kelajak istiqbollari

O‘zbekistonda ko‘chmas mulk bozorining kelajagi, asosan, quyidagi omillarga bog‘liq:

1. Yangi qurilish loyihalari: Yangi turar joy majmualarining qurilishi narxlarning o‘sish sur’atini sekinlashtirishi va talabni qoplashga yordam berishi mumkin.

2. Texnologiyalar: “Aqlli uylar” va energiya tejovchi texnologiyalarni joriy qilish uy-joy narxlarini oshirishi mumkin, lekin bu mulkni yanada jozibador qiladi.

3. Davlat dasturlari: Hukumat tomonidan subsidiyalar, imtiyozli kreditlar va boshqa qo‘llab-quvvatlash dasturlari ko‘chmas mulk bozorini yanada barqaror qilishga yordam beradi.

4. Demografik omillar: Urbanizatsiya va aholi o‘sishi kelajakda uy-joy bozoriga bo‘lgan talabni yuqori darajada ushlab turadi.

Ko‘chmas mulkka investitsiya bugungi kunda barqaror va uzoq muddatli daromad keltiruvchi yo‘nalishlardan biri hisoblanadi. O‘zbekistonda ko‘chmas mulk bozorining barqaror rivojlanishi va yangi qurilish loyihalarining ko‘pligi bu sohada katta imkoniyatlar yaratmoqda. Biroq, investitsiya qilishdan oldin bozorni chuqur o‘rganish, xavflarni tahlil qilish va uzoq muddatli rejalar tuzish muhimdir. To‘g‘ri yondashuv bilan ko‘chmas mulkga kiritilgan kapital sizga nafaqat barqaror daromad, balki iqtisodiy xavfsizlik ham ta’minlaydi.