Uy-joyni boshqa valyutada sotib olish: Xavf-xatarlar va imkoniyatlar
Oʻzbekistondagi ko‘chmas mulk bozorida xorijiy valyutada uy sotib olish so‘nggi yillarda dolzarb mavzulardan biriga aylandi. Bu jarayon, ayniqsa, AQSH dollari yoki yevro kabi barqaror valyutalar orqali amalga oshirilganda, ko‘plab afzalliklar bilan bir qatorda katta xavflarni ham olib kelishi mumkin. Hozirgi vaqtda mamlakatimizdagi inflyatsiya darajasi va valyuta kurslari uy-joy bozoriga qo‘shimcha ta’sir qilmoqda.
Imkoniyatlar
1. Inflyatsiyadan himoyalanish.
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining saytida berilgan ma’lumotlarga ko‘ra, hozirgi vaqtda mamlakatimizda inflyatsiya darajasi 10,5% bo‘lib, bu ko‘chmas mulk narxlariga ham bevosita ta’sir ko‘rsatadi. AQSH dollari yoki boshqa xorijiy valyutada to‘lov qilish inflyatsiya xavfini kamaytirish va kapitalni qadrsizlanishdan saqlashga yordam beradi.
Keling, buni misollarda koʻrib chiqamiz.
Misol:
Agar 2024-yil boshida 50,000 AQSH dollarilik uy-joy sotib olingan bo‘lsa, yil oxiriga borib so‘mdagi qiymat inflyatsiya ta’siri tufayli oshadi. Bu holatda dollarda to‘lovni amalga oshirish narx barqarorligini saqlaydi.
2. Bozor talablari va investitsiya imkoniyatlari.
Xorijiy valyutalarda to‘lov qilish, ayniqsa, mamlakatdan tashqaridagi investorlar uchun jozibadordir. Shu sababli, tijorat binolari yoki qimmatbaho uylarni xorijiy valyutada sotib olish kelgusida likvidlikni oshirish imkonini beradi.
3. Kelajakda daromad olish.
Xorijiy valyutada sotib olingan mulkni 2-3 yil ichida so‘mda sotish orqali qo‘shimcha daromad olish mumkin. Buning uchun hozirgi valyuta kurslari va mulk narxlarining prognozini to‘g‘ri tahlil qilish kerak.
Xavflar
1. Kurs o‘zgarishi tavakkalchiligi.
Valyuta kurslari keskin o‘zgarganda qo‘shimcha zarar ko‘rish ehtimoli bor. O‘zbekistonda 1 AQSH dollari kursi bir necha yil ichida sezilarli darajada o‘zgardi, bu esa ko‘chmas mulk narxiga ham ta’sir etdi.
Misol:
Agar 1 AQSH dollari 12,000 so‘mdan 15,000 so‘mgacha o‘ssa, avvaldan dollarda belgilangan narxlar so‘mda qimmatlashadi. Bu holat uy-joy sotib oluvchilar uchun ortiqcha xarajatlarni keltirib chiqaradi.
2. Qonunchilik.
O‘zbekiston Respublikasining “Valyutani tartibga solish to‘g‘risida”gi qonuniga muvofiq, O‘zbekiston Respublikasi hududida barcha hisob-kitoblar va to‘lovlar milliy valyutada amalga oshirilishi shart. Shu jumladan, fuqarolar o‘rtasidagi ko‘char va ko‘chmas mulk obyektlari ham (Misol tariqasida uy-joy). Ushbu qonunni ham hisobga olish zarur.
3. Ichki bozorda narx o‘zgaruvchanligi.
Agar ichki bozorda so‘mning qadrsizlanishi yoki inflyatsiya juda tezlashsa, ko‘chmas mulk narxlari ham keskin oshishi mumkin. Bu holatda aktivning likvidligi pasayishi mumkin.
Huquqiy va moliyaviy tavsiyalar
1. Risklarni diversifikatsiya qilish.
Pul mablag‘laringizni turli valyutalarda saqlash orqali valyuta kurslaridagi o‘zgarishlar ta’sirini kamaytirish mumkin. Masalan, pullaringiz 50 foizini AQSH dollarida saqlasangiz, keyinchalik uni soʻmga almashtirib, qoʻshimcha foyda olishingiz mumkin.
2. Tajribali maslahatchilarga murojaat qilish.
Huquqiy va moliyaviy masalalarda tajribali maslahatchi yoki rieltordan yordam olish orqali moliyaviy zararlar va qonunbuzarliklarning oldini olish mumkin.
3. Bozor tendensiyalarini kuzatib boring.
O‘zbekistonda ko‘chmas mulk narxlari, valyuta kurslari va inflyatsiya bo‘yicha yangiliklarni muntazam kuzatib boring.
Demak, milliy qonunchiligimizda mamlakatimiz hududidagi barcha hisob-kitoblar va to‘lovlar milliy valyutada amalga oshirilishi shart, ekani belgilab qoʻyilgan. Shunday ekan, bunday masalalarda huquq sohasining tajribali mutaxassislaridan maslahat olish tavsiya etiladi. Shuningdek, qonunchilik yangiliklarini doimiy ravishda kuzatib boring, ayniqsa, yuqoridagi qonun boʻyicha tegishli oʻzgartirishlar kiritilsa, balki yaqin kelajakda uy-joyni xorijiy valyutada hisob-kitob qilish imkoniyati yuzaga kelishi mumkin.
