2024-yilda Ipoteka Kreditlari: statistikasi va tahlili

2024-yil yakuni: O‘zbekistonda ipoteka krediti oluvchilar soni sezilarli darajada kamaydi - Markaziy bank

 

2024-yilda O‘zbekistonda ipoteka krediti oluvchilar soni 16 foizga kamaydi, kreditning o‘rtacha miqdori 18 foizga ko‘tarilib, 290 mln so‘mdan oshdi. Ipoteka krediti berish bo‘yicha Toshkent shahri yetakchi bo‘lib qolmoqda, deya xabar bermoqda Markaziy bank.

 

Ipoteka oluvchilar soni 16 foizga kamaydi.

2024-yilning yanvar-dekabr oylarida respublika bo‘yicha jami 17,09 trln so‘mlik ipoteka kreditlari ajratildi, bu 2023-yilga nisbatan 1,38 foizga ko‘p. Ipoteka oluvchilar soni 16 foizga — 68,3 mingdan 58,8 ming kishiga kamaydi.

Iqtisodiyot va moliya vazirligi 9,54 trln so‘mlik (2023-yil darajasiga yaqin) ipoteka kreditlarini moliyalashtirdi. Buning natijasida umumiy kredit ajratishdagi davlat ulushi 56,6 foizdan 55,8 foizgacha pasaydi.

O‘z navbatida, ipoteka kreditlashda banklarning roli oshdi. 2023-yilga nisbatan banklar tomonidan ipoteka kreditlarini moliyalashtirish 261,6 mlrd so‘mga ko‘payib, ularning kreditlar berishdagi ulushi 33,8 foizdan 34,9 foizgacha yetdi.

Ipoteka kreditlari hajmining o‘sishi.

So‘nggi yillarda aholiga ajratilgan ipoteka kreditlarining umumiy hajmi 2020-yildan boshlab 3,3 barobar oshgan. Agar 2020-yilda bu ko‘rsatkich 20,3 trillion so‘mni tashkil qilgan bo‘lsa, 2024-yil yakuniga kelib bu raqam 67,7 trillion so‘mga yetgan. Buning sabablari sifatida quyidagilarni ko‘rsatish mumkin:

- Uy-joy qurilishi bo‘yicha davlat dasturlarining kengayishi;

- Tijorat banklari tomonidan ajratilayotgan mablag‘larning ko‘payishi;

- Aholining ipoteka kreditlariga bo‘lgan ehtiyojining ortishi.

Hududlar bo‘yicha ipoteka kreditlari taqsimoti.

2024-yilda ipoteka krediti ajratish bo‘yicha Toshkent shahri 5,57 trln so‘mlik ko‘rsatkich bilan eng yuqori pogʻonani egalladi. Bu degani, aholiga ajaratilgan jami ipoteka kreditlarining uchdan bir qismi poytaxt hissasiga to‘g‘ri keladi.

Ikkinchi oʻrinni 1,386 trln so‘mlik ipoteka ajratilgan Farg‘ona viloyati egallagan boʻlsa, uchinchi oʻrinda Samarqand (1,382 trln so‘m) qayd etildi.

Ipoteka kreditlarining moliyalashtirish manbalari.

Jami 17,1 trillion so‘mlik ipoteka kreditlari quyidagi manbalar hisobidan moliyalashtirilgan:

- 9,5 trillion so‘m – Iqtisodiyot va moliya vazirligi;

- 5,9 trillion so‘m – tijorat banklarining o‘z mablag‘lari;

- 1,5 trillion so‘m – Oʻzbekiston ipotekani qayta moliyalashtirish kompaniyasi.

Ushbu manbalarning turli kombinatsiyasi ipoteka kreditlarini moliyaviy barqarorlik bilan ta’minlashga imkon berdi.

Demografik tahlil va foydalanuvchilar statistikasi.

2024-yilda ipoteka kreditlaridan 58 850 nafar fuqaro foydalangan (17,1 trln.soʻm), ularning:

- 37 foiz – xotin-qizlar,

- 63 foiz – erkaklar.

Yosh taqsimoti:

68 foiz foydalanuvchilar – 31 yoshdan 50 yoshgacha bo‘lganlar;

- 22 foiz – 18-30 yoshdagilar;

- 10 foiz – 50 yoshdan oshganlar.

Bu ko‘rsatkichlar ipoteka kreditlari asosan iqtisodiy faol aholi qatlamiga yo‘naltirilganini ko‘rsatadi.

Bozor segmentatsiyasi.

Ajratilgan kreditlarning asosiy qismi birlamchi bozorga to‘g‘ri keladi – 66 foiz, ikkilamchi bozor esa 34 foiz ulushga ega. Bu birlamchi uy-joy qurilishining rivojlanayotganligini aks ettiradi.

O‘rtacha foiz stavkalari.

2024-yilda o‘rtacha foiz stavkasi 17,3 foizni tashkil etdi (“Yangi tartib” doirasida ajratilgan ipoteka kreditlari foiz stavkasi), bu oldingi yillardagi stavkalarga qaraganda nisbatan barqaror. Bu esa ipoteka kreditlarining aholiga yanada qulayroq sharoitlarda taqdim etilayotganligini anglatadi.

2024-yilda ajratilgan ipoteka kreditlari aholining uy-joy masalalarini hal qilishda muhim rol o‘ynadi. Kreditlar hajmining oshishi, moliyalashtirish manbalarining diversifikatsiyasi va yosh qatlamining faol ishtiroki bu yo‘nalishning kelgusida yanada rivojlanishidan darak beradi. Shu bilan birga, hududlar o‘rtasidagi farqlarni kamaytirish va ikkilamchi bozordagi ulushni oshirish bo‘yicha choralar ko‘rish dolzarb vazifalardan biri bo‘lib qolmoqda.