Uy sotib olishda hujjatlarni qanday tekshirish kerak?

Xalqimizda “uyli boʻlish - Vatanli boʻlish” degan naql bor. Ammo soʻnggi paytlarda aksariyat hamyurtlarimiz yangi uy-joy sotib olishda huquqiy muammolarga duch kelmoqda.

Huquqiy muammolarga duch kelmaslik uchun barcha hujjatlarni diqqat bilan tekshirish juda muhim. Quyida asosiy bosqichlar va e’tibor qaratish kerak bo‘lgan jihatlar keltirilgan.

1. Yangi tartib bo‘yicha o‘zgarishlar.

2025-yil 23-yanvar kuni Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev raisligida o‘tkazilgan videoselektor yig‘ilishida uy-joy qurilishi va sotib olish jarayonini soddalashtirish bo‘yicha yangi tartiblar belgilanishi qayd etildi. Xususan:

- Quruvchilar endilikda “Shaffof qurilish” platformasi orqali tayyor loyihani idoralar bilan onlayn kelishadi.

- Agar kamchilik aniqlansa, u bartaraf etiladi.

- Qurilish loyihaga mos bajarilishini Qurilish sohasida nazorat inspeksiyasi tekshiradi va bitgandan keyin xulosa beradi.

- Obyektni foydalanishga topshirishda faqat ikki idora – Qurilish sohasida nazorat inspeksiyasi (QSNI) va yong‘in xavfsizligi bo‘limi xulosa beradi.

- Zarurat tug‘ilsa, boshqa soha mutaxassislari inspeksiya tomonidan jalb qilinadi.

2. Kadastr obyektiga taqiqni tekshirish.

Topgan-tutganingizni toʻplab, uy-joy sotib olish niyatida notarius idoralariga oldi-sotdi shartnomasini rasmiylashtirish uchun murojaat qilsangiz-u, obyektga taqiq chiqib tursa yoki sotish huquqi mavjud emasligi aniqlansa, bu ortiqcha ovoragarchilik degani.

Bunday holatlarning oldini olish uchun quyidagi choralarni ko‘rish kerak:

- my.gov.uz portali orqali ko‘chmas mulk obyektiga taqiq bor-yo‘qligini tekshirish;

- Mulk huquqi bo‘yicha umumiy egalik mavjud yoki mavjud emasligini aniqlash;

- Oldi-sotdi shartnomasini notarius orqali rasmiylashtirish va barcha to‘lovlarni qonuniy yo‘l bilan amalga oshirish.

3. Yangi uy-joy sotib olayotganda huquqiy hujjatlarni tekshirish.

Yangi uy-joy sotib olayotganingizda ishlab chiquvchidan quyidagilarni soʻrang:

Qurilish uchun ruxsatnoma: Loyiha tegishli organlar tomonidan berilgan rasmiy ruxsatnomasiga ega ekani, ruxsat berilgan sana va uning amal qilish muddatiga eʼtibor qarating.

Loyiha hujjatlari: Arxitektura rejalari, muhandislik sxemalari va boshqa kerakli hujjatlar bor boʻlgan dizayn hujjatlarini tekshiring.

Yer uchastkasi: Qurilish rejalashtirilgan yer uchastkasining huquqiy holatini oʻrganing.

monitoring.mc.uz orqali oʻzingiz ham tekshiring: Ushbu platforma orqali ishlab chiquvchilar va ularning loyihalarini tekshirish mumkin.

4. Ikki tomonlama bozor (ikkilamchi bozor) huquqiy hujjatlarini tekshirish.

Ikkilamchi bozordan uy sotib olishda hujjatlarni tekshirish ayniqsa muhim. Ko‘chmas mulkning huquqiy tarixi ba’zan murakkab bo‘lishi mumkin.

Tekshirilishi kerak bo‘lgan asosiy hujjatlar:

- Mulk huquqini tasdiqlovchi hujjatlar (mulk egalik guvohnomasi, oldi-sotdi shartnomasi, meros hujjati, hadya hujjati yoki sud qarori);

- Kvartira tarixi – ilgari qanday bitimlar amalga oshirilgani;

- Kvartiraning hibsga olinmaganligi;

- Kadastr hujjatlari – noqonuniy qayta loyihalash mavjud emasligini tekshirish;

- Kommunal to‘lovlar bo‘yicha qarzdorlik mavjud emasligi;

- Kvartirada ro‘yxatdan o‘tgan shaxslarning soni.

Eng yaxshi yechim – bu hujjatlarni tajribali va ishonchli rieltor orqali tekshirtirish.

5. Uy egasidan talab qilinadigan hujjatlar.

Uy sotib olish jarayonida sotuvchidan quyidagi hujjatlarni taqdim etishini so‘rash lozim:

Pasport, mulkka egalik qilish guvohnomasi, turmush o‘rtog‘ining roziligi (agar sotuvchi turmush qurgan bo‘lsa), texnik pasport (texpasport), oila tarkibi haqida ma’lumotnoma, kommunal to‘lovlarning to‘langani haqida ma’lumotnoma.

Pasportdagi ism-sharif barcha hujjatlarga mos kelishi kerak. Mulk egalik huquqi hujjatlari tekshirilishi lozim. Shuningdek, uy egasi oila tarkibi va turmush o‘rtog‘ining roziligi haqidagi hujjatlarni taqdim etishi shart.

6. Ro‘yxatdan o‘tganlar sonini tekshirish.

Hujjatlarni tekshirish jarayonida uyda ro‘yxatdan o‘tgan shaxslarning soniga e’tibor berish kerak. Agar kvartirada voyaga yetmagan shaxslar ro‘yxatda turgan bo‘lsa, ular ro‘yxatdan chiqarilishi kerak. Bitimni rasmiylashtirishdan oldin ro‘yxatdan o‘tgan shaxslar bo‘lmagani to‘g‘risida ma’lumotnoma talab qilish lozim.

7. Ishonchli mutaxassislarga murojaat qilish.

Uy sotib olish jarayonida tajribali va ishonchli rieltor yoki yurist xizmatidan foydalanish tavsiya etiladi. Bu sizni huquqiy muammolardan himoya qilishga yordam beradi va bitimni xavfsiz amalga oshirish imkonini beradi.

Yangi yoki ikkilamchi uy sotib olish jiddiy va mas’uliyatli ish. Bunday paytda huquqiy muammolarga duch kelmaslik uchun barcha hujjatlarni puxta tekshirish lozim. Kadastr ma’lumotlari, mulkka qo‘yilgan taqiqlar, ro‘yxatdan o‘tgan shaxslar va sotuvchining huquqiy maqomi alohida e’tibor talab qiladi.